Grote veranderingen beginnen met kleine stappen, staat in het Manifest van de Nationale Vitaliteitsweek die vandaag eindigt. Een mooi moment om stil te staan bij wat jong en oud, werkenden en gepensioneerden, fit en gezond houdt. ‘Het verouderingsproces speelt zich gedurende het hele leven af’, zegt wetenschapper David van Bodegom. Hij is verbonden aan Leyden Academy on Vitality and Ageing, een kennisinstituut met als belangrijkste missie het verbeteren van de kwaliteit van leven van ouderen. ’Het is niet zo dat je pas op je 65ste moet beginnen met gezond verouderen’, benadrukt de historicus en arts. Een gesprek over welvaartsziektes, wilskracht, bewegen en ontmoeten.
Mensen moeten leven als mens. Een uitspraak van David van Bodegem waar op zich geen speld tussen te krijgen is. Ook al verwacht je van de auteur van het boek ‘Het geheim van de schildpad’, eigenlijk een toelichting hoe wij net als een schildpad met gemak 250 jaar oud kunnen worden. Maar het is niet de bedoeling dat we ons leven heel langzaam aan ons voorbij laten trekken. Of een teruggetrokken leven leiden. Dat zou hij niemand aanraden. Net zomin als dat (misschien enkele atleten daargelaten) we zouden moeten gaan rennen als een luipaard. ‘Mensen zijn gemaakt om te scharrelen.’
Het was de interesse voor alles wat oud is dat hij aan een studie geschiedenis begon. Daarna volgde hij een opleiding tot arts. En tijdens die studie kwam er een keuzevak over het verouderingsproces voorbij. Dit was het moment dat hij besloot zich hierin te verdiepen. Er volgde een periode waarin Van Bodegom veldonderzoek deed op het platteland van Ghana om het verouderingsproces in een meer oorspronkelijke omgeving te bestuderen. De lokale bevolking in dit Afrikaanse land had last van infectieziekten, parasieten en slijtage van gewrichten. ‘Maar onze typische welvaartsziektes zoals type 2-diabetes en hart- en vaatziektes kwamen daar nauwelijks voor.’
Dat wat we verouderingsziekten noemen in ons land zijn eigenlijk leefstijlziektes, concludeerde Van Bodegom. Hij besloot vervolgens in Nederland om de spreekkamer te verlaten en zich te richten op vitaliteit van ouderen. Als pluspunt haalt hij aan dat de zorg (gezondheidszorg en alles eromheen) steeds beter wordt. Een ander positief punt is dat we gemiddeld genomen minder roken dan zeg 20 of 30 jaar geleden. Per saldo leven we langer en blijven we langer gezond. Maar er zijn allerlei verleidingen die om de hoek komen kijken. Obesitas ziet Van Bodegom als een groeiend probleem. 30 jaar geleden was 1/3 van Nederland te dik tegen ongeveer de helft nu. De verwachting is dat dit verder gaat oplopen naar 2/3.
Gezonder eten, meer bewegen en minder stress. Allemaal belangrijke ingrediënten die kunnen bijdragen aan onze vitaliteit en het op een gezonde manier oud worden. Het veranderen van leefstijl is echter niet altijd makkelijk, erkent de hoogleraar. Eigen wilskracht volstaat niet altijd. ‘De sleutel ligt bij de omgeving: je kunt in je eigen omgeving en dagelijkse routines kleine aanpassingen maken zodat je vaker gezonde keuzes maakt. Zoals de schaal appels in het zicht zetten, en de koekjes juist in een dichte pot in de kast. Ook de publieke omgeving zou ons moeten verleiden om meer te bewegen en minder te eten. Bijvoorbeeld door de lift te verstoppen en de trap aantrekkelijker te maken – nu is het meestal andersom.
Dagelijks minimaal een half uur bewegen, het liefst flink doorstappen of iets vergelijkbaars, is het credo volgens Van Bodegom. Maar ook stofzuigen of onkruid wieden gelden als prima work-outs. ‘Studies laten zien dat ouderen daar heel erg van opknappen’, zegt hij. ‘De stabiliteit verbetert en het valrisico neemt af, de spierkracht neemt toe en de botten worden sterker.’ De verouderingsarts richtte in 2016 de Vitality Club op voor 55-plussers. Nederland telt inmiddels meer dan 25 van deze beweegclubs, met samen meer dan 500 deelnemers. Van Bodegom kwam op het idee voor Vitality Club toen hij een groep ouderen ontmoette die al zes jaar elke doordeweekse ochtend samen sportten in de buitenlucht. Zij coachen elkaar, zonder betrokkenheid van professionals. ‘Ik dacht toen: elke wijk in Nederland moet zo’n club hebben.’
Het aantal deelnemers van Vitality Club groeit nog steeds. Het dagelijks bewegen met een groep geeft structuur aan de dag. Deelnemers zoeken elkaar ook buiten het uurtje sporten op. ‘Dat is voor veel deelnemers net zo belangrijk als dat ze zich fit voelen. We zien dat mensen komen meedoen voor hun gezondheid, maar blijven terugkomen vanwege de gezelligheid.’ Van Bodegom gaat onderzoek doen onder of deze club ‘van ouderen voor ouderen’ ook ingezet kan worden voor mensen met diabetes. Hij noemt het peer-coaching. ‘Het ’s morgens buiten zijn beïnvloedt de biologische klok en dat kan een positief effect hebben.’ De bijzonder hoogleraar wil onderzoeken of type-2 diabetes zo in remissie gebracht kan worden. ‘Ik wil laten zien dat als je je leven omgooit, dat je van diabetes kunt genezen.’
