Nederland polariseert. De tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen worden groter. De kloof tussen stad en platteland groeit. Net zoals de kloof tussen rijk en arm, tussen praktisch en theoretisch opgeleiden steeds groter wordt.
Althans zo lijkt het.
Er zit spanning op onze samenleving. Of het nu gaat om natuur of landbouw. Zwarte piet of veegpiet. Kerncentrale of windmolen. Overal waait de gure wind van onbegrip en tegenstelling. Gelijkgezinden schuilen steeds dichter bij elkaar, versterken elkaar in hun afkeer van mensen die anders denken. Affectieve polarisatie heet dat met een moeilijk woord.
In hedendaags Nederlands: we ‘trekken’ mensen met andere opvattingen niet meer. We willen hun opvattingen niet horen, vinden die bij voorbaat onzinnig.
Veel mensen maken zich daar zorgen over. Ruim drie op de vier Nederlanders ziet de tegenstellingen over maatschappelijke kwesties groter worden. Het vertrouwen dat de politiek er voor de burger is, dat ‘Den Haag’ grote sociale vraagstukken kan oplossen, is historisch laag.
Het gevolg: de koppen gaan steeds tegen elkaar. De toon is vaak verongelijkt en negatief. Ik ben ervan overtuigd dat niemand dit wil. Een enkele politieke onruststoker daargelaten, is niemand gebaat bij onderling onbegrip, wantrouwen, haat, tegenstelling.
Het is ook nergens goed voor. Natuurlijk, verschil van mening is gezond. Debat versterkt de democratie. Onderlinge verschillen van inzicht moeten in vrijheid kunnen worden uitgesproken. Dat helpt een samenleving verder.
Maar in een land van té grote tegenstellingen, van wantrouwen, schelden en dreigen voelt geen enkel medemens zich wel. Of het nu BN’ers, politici, voetballers, burgemeesters en wethouders zijn. Ze krijgen van alles over zich heen, zijn soms hun leven niet zeker.
Het moet toch niet gekker worden.
Dus laten we de vraag eens omdraaien. Is het niet veel beter te kijken naar wat we gemeenschappelijk hebben. Waar we elkaar kunnen vinden - ondanks de verschillen. Kortom, kunnen we eens kijken naar de vraag: wat bindt ons?
Niet helemaal toevallig organiseerde ABP onlangs een relatiemiddag over dit thema. Een van de sprekers was Karen van Oudenhoven, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Uit onderzoek van het SCP blijkt dat sociaal onbehagen voor een belangrijk deel afhangt van de vraag hoe goed je je als burger kunt redden. De kans op maatschappelijke onvrede is groter als je niet de beschikking hebt over de noodzakelijke hulpbronnen.
Dat gaat niet alleen over geld en gezondheid of hoe groot je sociaal netwerk is. Het gaat ook over praktische zaken zoals kennis van het Engels of van de computer. ‘Erbij horen’ is essentieel. Kansengelijkheid, daar gaat het dus om. En, een andere aanbeveling uit het SCP-onderzoek: uit je bubbel komen. Al die verschillende groepen in de samenleving moeten elkaar blijven tegenkomen. Op school, op werk, in de buurt. Op gemengde scholen en op een diverse werkvloer.
De overheid moet daarin investeren en moet dat faciliteren.
En als burger hebben we daar ook een rol.
Het zijn voor de hand liggende conclusies. Maar dat maakt ze niet minder waar. Naast elkaar voelt beter dan tegen elkaar. Het heeft ons als samenleving gebracht waar we nu zijn.
Solidariteit, collectiviteit zijn de fundamenten onder dat relatief zeer welvarende koninkrijkje bij de zee, waar u en ik iedere dag proberen om er iets moois van te maken. Voor ABP zijn het kernbegrippen. Het is waar we vandaan komen. En het is de reden waarom het Nederlandse pensioenstelsel zo goed is als het is.
Een stelsel waardoor armoede onder ouderen vele malen geringer is dan in alle ons omringende landen - en ver daarbuiten. Daarom zoek ik liever naar een antwoord op de vraag wat ons verbindt. Hoe we die solidariteitsgedachte die voorheen zo vanzelfsprekend leek, ook voor de lange termijn opnieuw vorm kunnen geven. Zodat iedereen - jong en oud, gepensioneerd en werkend, maar ook mensen die kwetsbaar zijn, mensen die hun baan verliezen om gezondheidsredenen - letterlijk iedereen aan boord blijft.
Zoek de overeenkomsten en respecteer de verschillen.
Dat moeten we toch samen kunnen fiksen?
