Er worden veel onwaarheden gezegd en geschreven over de nieuwe regels voor pensioen. Reden voor Fieke van der Lecq, hoogleraar Pensioenmarkten, om wat tegengas te geven in een opiniestuk in NRC. “Als mensen zeggen het is een stelselherziening. Dan zeg ik: dat is het niet.” Deel 1 in een serie interviews met wetenschappers over wat er gaat veranderen voor pensioendeelnemers.
“Pensioen gaat over echte mensen en veel geld. Je hiermee bezighouden is van maatschappelijk nut en het is ingewikkeld.” Dat zijn de ingrediënten waarom Fieke van der Lecq vol overtuiging koos om van pensioenen haar werkveld te maken. “Doordat het ingewikkeld is, raak ik er niet snel op uitgekeken. Dat vind ik persoonlijk leuk.”
Er was in de politiek een lange aanloopperiode nodig om tot overeenstemming te komen over een vernieuwd pensioenstelsel. De discussie over pensioenvernieuwing loopt al sinds 2007. Als kroonlid van de Sociaal Economische Raad (SER) werkte ze mee aan het SER-advies aan voormalig staatssecretaris Jetta Kleinsma. Fieke van der Lecq werkte daarna mee aan het prototype van de nieuwe pensioenregelingen en het latere pensioenakkoord, dat in wetgeving is omgezet door voormalig minister Wouter Koolmees.
Een herziening is volgens de hoogleraar Pensioenmarkten broodnodig. “De huidige regelingen zijn niet toekomstbestendig.”
De huidige pensioenregels sluiten niet goed meer aan bij deze tijd. We worden steeds ouder en wisselen vaker van baan. Vandaar dat het nodig is om te vernieuwen. “De nieuwe regelingen zijn wat individualistischer. Ze lijken beter aan te sluiten bij de huidige tijdsgeest.
Mensen hebben vandaag de dag meer zoiets van: wat stop ik erin en wat krijg ik eruit. Ze hebben een aantal jaren een relatie met het pensioenfonds waar ze bij zitten. Maar vaak niet hun hele leven. Daardoor leeft het idee van ‘wij samen’ minder. Het is er nog wel. Maar de balans is anders.”
Ook was het volgens de hoogleraar vaak niet uit te leggen dat een lage rente een hogere pensioenuitkering in de weg kon staan. Zeker als het economisch heel goed ging. Bij de nieuwe regels draait het om de rendementen die de pensioenfondsen behalen op hun beleggingen.
“De huidige regels vragen om grotere buffers, vanwege de rekenrente en dekkingsgraden waar rekening mee gehouden moet worden. Volgens de nieuwe regels zijn kleinere buffers nodig. Hierdoor wordt ons pensioen wel beweeglijker”, zegt Fieke van der Lecq.
Daar is niets mis mee, volgens de hoogleraar. Ook al zal het ook wennen zijn. Zeker in economisch onzekere tijden als de beleggingsresultaten dalen. Maar ze voorziet minder grote schokken dan als de pensioenen volgens de huidige regels verlaagd zouden moeten worden. Pensioenfondsen houden nog steeds buffers aan. Ze zetten extra geld apart op momenten dat het goed gaat met de economie. Daarmee kunnen ze voorkomen dat pensioenuitkeringen fors omlaag moeten in economisch slechte tijden.
Daarbij geldt wel ‘op is op’ als de buffers leeg zijn. Dit voorkomt dat toekomstige generaties moeten meebetalen aan de huidige tekorten.
Het mooie vindt Van der Lecq dat de nieuwe regels duidelijker maken wat je eigen pensioenvermogen is. “En het is in beginsel beter voor jongeren, omdat wat zij inleggen voor hun pensioen beter gaat renderen.”
Als het nog lang duurt voordat iemand met pensioen gaat, kunnen pensioenfondsen meer risico nemen met beleggen. Dit levert op de lange termijn normaal gesproken ook meer op.
Krijgen jongeren daardoor meer interesse in hun pensioen? “Ik denk het niet. Ik denk dat jongeren al veel andere zorgen hebben op dit moment. Het is lastig om een woning te vinden. Het kan moeilijk zijn om een vaste baan te krijgen. Zonder vaste aanstelling is pensioenopbouw veel lastiger. De vraag voor jongeren zit ‘m dan ook meer op het gebied van de arbeidsmarkt.”
Ze benadrukt nog iets anders. We zijn niet op weg naar een compleet nieuw stelsel. “Het is geen stelselherziening, maar een aanpassing van het pensioen dat werknemers opbouwen via hun werkgever. De AOW blijft. Ook kunnen we nog altijd individueel bijsparen voor ons pensioen bij bijvoorbeeld een bank of verzekeraar. We houden deze 3 pijlers. Alleen het pensioen via het werk wordt aangepast.”
Het mooie vindt Van der Lecq dat jong en oud op www.mijnpensioenoverzicht.nl kunnen zien hoe hun pensioen ervoor staat. Het is ook heel belangrijk dat ze dit doen. “Mijn boodschap is: doe vaker je pensioen APK. Financiële planning is een onderwerp waar je zelf verantwoordelijkheid voor moet nemen. Het gaat over je eigen financiële toekomst.”
Alle pensioenfondsen moeten uiterlijk 1 januari 2028 zijn overgestapt op de nieuwe pensioenregels. ABP streeft naar 1 januari 2027. “Het zou goed zijn als deelnemers vanaf die datum regelmatig naar hun pensioen kijken. Dan kunnen ze een idee krijgen hoe de beweeglijkheid eruit gaat zien.”
Fieke van der Lecq is verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam als deeltijdhoogleraar Pensioenmarkten. Daarnaast vervult ze een aantal toezichts- en adviesfuncties. Ze is ook lid van de auditcommissie van ABP.
