Dat komt door de daling van de rente. Als de rente daalt, moeten we als pensioenfonds meer geld in kas houden om aan onze pensioenverplichtingen richting onze deelnemers te kunnen voldoen. Die verplichtingen stegen in het afgelopen kwartaal door de daling van de rente met € 28 miljard tot een recordhoogte van € 464 miljard. De dekkingsgraad geeft de verhouding weer van het geld dat we in kas hebben en onze pensioenverplichtingen. Hoewel een positief rendement van 2,5% (bijna € 11 miljard) zorgde voor meer geld in kas (in totaal € 442 miljard), weegt dat niet op tegen de stijging van de verplichtingen. Hierdoor daalde de actuele dekkingsgraad naar 95,3%. De beleidsdekkingsgraad – het gemiddelde van de dekkingsgraden over de laatste twaalf maanden – daalde hierdoor ook, naar 100,6%.

Bestuursvoorzitter Corien Wortmann-Kool zegt hierover: ‘De rente is ook in dit kwartaal weer flink gedaald en dat is slecht nieuws voor pensioenfondsen, omdat we dan meer geld in kas moeten houden om aan onze pensioenverplichtingen te kunnen voldoen. We hebben mooie rendementen geboekt, maar de rente heeft een veel grotere invloed op onze dekkingsgraad. Die zorgt er nu voor dat we de laagste dekkingsgraad hebben sinds jaren. Pensioenverlaging komt daardoor dichterbij. De kans dat we de pensioenen van deelnemers in 2020 moeten verlagen is flink toegenomen en ook de kans op verlaging in 2021 blijft reëel. Ik maak me zorgen over de groeiende kloof tussen de ambitie in ons pensioencontract en wat deelnemers krijgen of verwachten.’

Kort gezegd komt het erop neer dat het waarschijnlijk nog een paar jaar duurt voordat het nieuwe pensioencontract er is (alleen het bevriezen en daarna langzamer oplopen van de AOW-leeftijd is nu al geregeld). Pensioenfondsen moeten zich nu dus nog houden aan de regels van het huidige contract. Binnen dit contract adviseert een commissie het kabinet iedere vijf jaar over de cijfers die pensioenfondsen moeten gebruiken voor diverse berekeningen. Die cijfers zeggen onder meer iets over de te verwachten rendementen waarmee gerekend moet worden. In 2014 werd het vorige advies gegeven, dus dit jaar, in juni, kwam er een nieuw advies. Dit viel per toeval samen met het nieuws en de discussies rond het pensioenakkoord. Omdat de verwachtingen van de financiële markten minder gunstig zijn, adviseerde de commissie dit jaar om met lagere verwachte rendementen te rekenen. En rekenen met een lager rendement voor de toekomst betekent dat de financiële positie van het fonds trager zal herstellen. Dat heeft tot gevolg dat de kans op verlagen volgend jaar (in 2020) binnen het huidige pensioencontract flink toeneemt.

Er zijn twee situaties waarin we de pensioenen moeten verlagen: de eerste situatie is op korte termijn (in 2020) en de tweede op de iets langere termijn (in 2021). Om te bepalen of we in 2020 moeten verlagen, wordt er eind 2019 naar de actuele dekkingsgraad gekeken. Om te kijken of we in 2021 moeten verlagen, kijken we eind 2020 naar de beleidsdekkingsgraad én de actuele dekkingsgraad. Nu het kabinet het advies van de commissie heeft overgenomen, schrijven de nieuwe regels voor dat de actuele dekkingsgraad eind 2019 niet lager mag zijn dan circa 95% (dit was 88%). Zit ABP onder die kritische ondergrens? Dan moeten we de pensioenen in de loop van 2020 verlagen. De kans dat dit gebeurt, is nu aanzienlijk groter geworden ten opzichte van het eerste kwartaal. Op dit moment is er dus voor 2020 en 2021 een reële kans op verlaging van de pensioenen.

Verhogen van pensioen is voorlopig niet in beeld. Gedeeltelijk verhogen mag bij een beleidsdekkingsgraad van 110% of hoger. Vanaf 121,4% mag ABP volledig verhogen. Met de huidige beleidsdekkingsgraad van 100,6% is daar geen sprake van. De komst van een nieuw pensioencontract kan daar verandering in brengen.