ABP heeft vandaag haar jaarbericht gepubliceerd. Het is een terugblik op een bewogen jaar waarin goed en minder goed nieuws elkaar afwisselden. Minder was dat ons vermogen 17,6% daalde. Reden: de oorlog in Oekraïne. Desondanks – dat is het goede nieuws – konden we in 2022 de pensioenen met ruim 14% verhogen.
Hoe dat kan?
Het is al vaker gezegd. Doordat ABP in 2026 overgaat naar het vernieuwde stelsel, gelden voor ons nu al de nieuwe, soepelere regels. Minder hoge buffers, toch een koopkrachtig pensioen. Leve de pensioenhervorming.
Toch is er weerstand tegen die vernieuwing. In politiek Den Haag en ver daarbuiten gaat het er soms pittig aan toe. Meer, maar ook minder deskundige pensioenduiders roeren zich in de media.
De deelnemer kan het inmiddels niet meer volgen
Is dat nieuwe stelsel nu wel of geen vooruitgang? Al die verschillende geluiden, het maakt mensen onzeker. Het vertrouwen is broos. En dat is geen goede ontwikkeling.
Waar zit die vrees en weerstand nu precies? Ik denk in de eerste plaats in het feit dat het pensioen in het vernieuwde stelsel ‘meebeweegt met de economie’. Dat strookt niet met het beeld dat we vanouds van het pensioen hebben: een in beton gegoten bedrag waar je na een lang en arbeidzaam leven recht op hebt.
Dat is wennen, dat begrijp ik
Maar het punt is: dat beton is er nooit geweest. Het idee van de maakbare samenleving dat ooit aan het pensioenstelsel ten grondslag lag, is een illusie gebleken. Met een simpele draai aan de knop verandert de rentestand niet, loopt inflatie niet in de pas. Bankencrises, olie-embargo, internetbubbel: de wereld is onvoorspelbaar. Om in zo’n onberekenbare omgeving toch die garantie te kunnen bieden, moesten we die overbekende geldvoorraden aanhouden. Met als effect dat de pensioenen de laatste twaalf jaar lang niet verhoogd konden worden.
Noem dat maar zekerheid.
Je kunt zeggen dat de pensioenen in het oude stelsel niet meebewogen
Je kunt ook zeggen: ze waren structureel te laag.
Het nieuwe stelsel is wat dat betreft veel eerlijker en transparanter. We maken de schommelingen – die er altijd waren – zichtbaar. De belofte wordt vervangen door een ambitie, die we beter en eerder waar kunnen maken dan nu. Ook de vrees dat pensioenen extreem gaan ‘schommelen’ is ongegrond. De solidariteitsbuffer is een schokdemper van jewelste.
Kortom, dat vernieuwde stelsel is niet zekerder of onzekerder dan het oude
Maar er is wel een andere manier van denken voor nodig om dat in te zien. Omdenken heet dat.
Het helpt dan niet als tegenstanders van de vernieuwing grote woorden en onrealistische beeldspraak gebruiken. Dat soort ‘frames’ doen het misschien goed in de media of op een verjaarspartijtje, ze wakkeren vooral onzekerheid en wantrouwen aan. Het beeld dat pensioenfondsen met het geld van de deelnemers omgaan alsof het fiches aan de speeltafel zijn – vandaag maar eens alles op rood – heeft niets met de werkelijkheid te maken. Toch is het zaadje van de twijfel gezaaid. En veranderingen, zeker als ze zo ingrijpend zijn, vormen een vruchtbare bodem voor spookverhalen.
Zo gaan fondsen bijvoorbeeld niet ‘risicovoller’ beleggen in het vernieuwde stelsel
We gaan beter en gerichter beleggen, dat wel. We beschikken over een verfijnder instrumentarium omdat we voortaan rekening kunnen houden met het profiel, de kenmerken van verschillende generaties deelnemers. Als je jonger bent, kun je met wat meer risico opbouwen dan wanneer je bijna met pensioen gaat.
En dan is er nog de mythe dat er misschien wel minder in al die persoonlijke pensioenpotjes overblijft na de overgang, of ‘transitie’ zoals het in jargon heet. Omdat het geld niet goed over de individuele deelnemers wordt verdeeld. Of verdeeld kan worden.
Zeker, de transitie is een ingrijpende operatie
Maar ingrijpend is iets anders dan onmogelijk. We gaan van een tochtig en verouderd pand naar een goed geïsoleerde, moderne opslagruimte waar het geld van iedere deelnemer keurig een eigen plek in het schap krijgt. Alles wordt tot in de puntjes voorbereid. Rekenmeesters hebben hun werk dan al gedaan. De datakwaliteit moet op orde zijn. En dat geldt ook voor het verhuisplan. We leggen vooraf, tijdens en na afloop verantwoording af aan toezichthoudende instanties en aan de deelnemer. Er blijven geen verhuisdozen langs de kant van de weg staan, de verhuizers nemen niets mee naar huis, alles wordt netjes over de schappen verdeeld.
Het zijn integere mensen, de mensen die dit regelen
Mensen die hun vak verstaan en die zeer zorgvuldig te werk gaan. Alles in het belang van de deelnemer.
En dat is zeker geen sprookje.
Harmen van Wijnen
Voorzitter uitvoerend bestuur ABP.
Als voorzitter van het uitvoerend bestuur van ABP schrijft Harmen regelmatig over alles wat speelt in de pensioensector.
