Pensioendocumentaire over het gedroomde Nederland van straks

Regisseur Sander Ligthart legt voor ABP inspirerende gesprekken vast
17 oktober 2022

Tien Nederlanders, elk uit een ander decennium, ontmoeten elkaar in een bus die dwars door Nederland rijdt. Ze hebben elk hun eigen verhaal, maar raken elkaar in hun strijd, passie en dromen over het Nederland van straks. Regisseur Sander Ligthart legde de gesprekken vast in de filmische roadtrip Ontmoetingen. Een documentaire naar aanleiding van 100 jaar pensioen in Nederland.

Er ontstonden openhartige en inspirerende gesprekken: soms met bekende landgenoten zoals historica Els Kloek en schrijver en oud-politicus Jan Terlouw, soms met onbekende, maar bijzondere mensen. Zoals Roxanne Salehi, tot voor kort Kinderdirecteur Natuur & Duurzaamheid van Flevoland en leerling op de eerste ecologische basisschool. Of kolonel Sylvia Babusch die als eerste vrouw binnen de Luchtmacht hoge posities bekleedde.

Het resultaat is een terug- en vooruitblik op Nederland. Hoe ging ons land de afgelopen 100 jaar om met duurzaamheid, welzijn en gelijke kansen voor iedereen, wat gebeurt er nu en wat is het perspectief op de komende 100 jaar? We spreken de regisseur voor de première van de documentaire.

Had u gelijk voor ogen welk verhaal u wilde vertellen?

“Ja, het idee kwam wel snel in mij op. Ik maakte al eerder films voor ABP en uitvoeringsorganisatie APG. Ik weet dat het voor hen niet ophoudt bij pensioen verstrekken: ze zetten hun kennis en netwerk in voor maatschappelijke thema’s.

Mijn idee was dan ook om kijkers inspiratie te geven over duurzaamheid, welzijn en kansengelijkheid: een verhaal te vertellen dat pensioenopbouwers en pensioengenieters, mensen met een hart voor onderwijs, wetenschap, defensie en politiek, anders laat kijken.

Deze film is eigenlijk het omgekeerde van het journaal. Dus niet aandacht gericht op wat er fout gaat, maar achteromkijken naar de afgelopen jaren en daarna vergezichten scheppen op het gedroomde Nederland van straks. Een kijk op de toekomst en een visie hoe je daar invloed op kunt uitoefenen.”

En hoe ziet dat Nederland van straks eruit?

“Tijdens de opnames kwamen we erachter dat er vanuit de politiek of samenleving over het algemeen niet echt een visie is over waar we als Nederland naartoe willen. In welk land willen we leven? Die visie is wel nodig.”

Hoe breng je dat in beeld in een documentaire met als insteek 100 jaar pensioen?

“Het pensioen zelf neemt een bescheiden plek in. Vragen die aan bod komen, zijn ‘Hoe is duurzaamheid een steeds grotere rol gaan spelen?’, ‘Hoe zijn we omgegaan met kansengelijkheid voor vrouwen of groepen die niet altijd hun stem konden laten horen?’ en ‘Hoe zit het met welzijn?’.

De mensen in de film passen op verschillende manieren in het verhaal. Zoals Maaike Leichsenring, oud-studente van de TU Delft. Zij kreeg het advies dat techniek niets is voor meisjes. Toch ging ze studeren en nu doet ze onderzoek naar duurzame energie.”

Zijn de antwoorden op de vragen die u stelt altijd positief?

“Nee, we laten zeker ook het tegengeluid horen. Wetenschapper Rutger Hoekstra zet vraagtekens bij het meten van de welvaart in economische cijfers. Hij ziet dat pensioen veel mensen onafhankelijk heeft gemaakt. Ze kunnen leven zoals ze dat zelf willen. Maar Rutger stelt dat je pensioen ook kunt zien als oorzaak voor meer eenzaamheid onder ouderen. Door pensioen voelen Nederlanders zich haast niet meer verantwoordelijk voor hun ouders.

Het verhaal van Ibrahim, een jongen die 6 jaar geleden met zijn ouders uit Syrië vluchtte, haakt hierop in. Vader en moeder hebben hem veel liefde en zorg gegeven en zien dit als een soort van lening. Die liefde en zorg krijgen ze terug van hun kinderen als ze oud en hulpbehoevend zijn.”

In uw films staan altijd mensen centraal. Zo ook hier. Waarom die aanpak?

“Ik wilde ontmoetingen creëren tussen mensen die allemaal een interessante zienswijze hebben op de toekomst. Mensen uit elk decennium die hun wereld openstellen en van daaruit hun perspectief laten zien. Kinderen, volwassenen, pensioenopbouwers, pensioengenieters; een bont gezelschap van mensen. Juist doordat het echte, persoonlijke verhalen zijn en er oprechte interesse ontstaat tussen mensen, ontstaat er inspiratie en raken de verhalen je.”

Image alternative text

De setting is niet alledaags, jullie rijden dwars door Nederland in een bus.

“Zie het als een unieke roadtrip: de tien gaan samen op de ‘reis van hun leven’. Tijdens de reis delen ze hun verhalen met elkaar. De bus is een plek die geen geografische locatie kent, maar daar is waar de verhalen zijn. Op reis is iedereen vrij, niet gebonden aan een eigen domein.”

Welke uitdagingen kwam u tijdens het filmen tegen?

“De grootste uitdaging was om de kijker nieuwe perspectieven en meningen te laten zien. Dus wegblijven van de platgetreden banen. De meeste mensen vinden bijvoorbeeld duurzaamheid belangrijk, maar weten niet dat Nederland ver vooruitloopt. Iedereen is voor gelijke kansen voor vrouwen, maar mensen realiseren zich vaak niet dat vrouwen bijna niet voorkomen in geschiedenisboeken. Of wat het met een vrouw doet als ze de enige vrouw is in een organisatie.”

Image alternative text

Jullie hebben dagenlang gefilmd, gereisd en gepraat. Welk van de verhalen is u zeker bijgebleven?

“Dat van Karim, een Marokkaanse jongen uit Blijswijk. Hij werkt als programmamaker bij de NTR en is docent. Hij kreeg op de basisschool een te laag advies en daardoor belandde hij in een enorm gat. Hij verveelde zich, belandde in de criminaliteit en radicaliseerde. Tot zijn eigen broer zei dat hij in Karim geloofde. Hij meldde hem aan voor een toelatingstest op het HBO. Dat zorgde voor een enorme opwaartse spiraal. Hij zat zelfs bij de Uitblinkerslunch van Koning Willem-Alexander om hierover te praten.

Karim had dus maar één persoon nodig die in hem geloofde. En met die houding stapt hij nu zelf elke dag zijn eigen klas binnen. Hij straalt naar de kinderen uit dat ze allemaal talent hebben en motiveert hen.”

En wat geeft u de kijker mee?

“De grootste uitdaging was om de kijker nieuwe perspectieven en meningen te laten zien. Dus wegblijven van de platgetreden banen. De meeste mensen vinden bijvoorbeeld duurzaamheid belangrijk, maar weten niet dat Nederland ver vooruitloopt. Iedereen is voor gelijke kansen voor vrouwen, maar mensen realiseren zich vaak niet dat vrouwen bijna niet voorkomen in geschiedenisboeken. Of wat het met een vrouw doet als ze de enige vrouw is in een organisatie.”

Fotografie (header en eerste foto): Aad van Vliet